Zauważyłem, że w Polsce nadal nie do końca rozumiana jest metodologia użycia systemu VAR. Co najgorsze, nie rozumieją tego także niektórzy komentatorzy, dziennikarze, a także eksperci, którzy często wypowiadają się na ten temat, nie mając niestety odpowiedniej wiedzy. Jak wiemy, stanowią oni często autorytet u setek tysięcy odbiorców, a co za tym idzie, wpływają na ich opinię. W tym artykule poznacie podstawy działania tego systemu, a także zasady i procedury w oparciu o Protokół Systemu VAR, który znajduje się w przepisach gry.
Kiedy można użyć VAR-u?
System VAR może interweniować tylko w przypadku popełnienia oczywistego błędu przez sędziego, bądź pominięcia poważnego zdarzenia. Tyczy się to 4 sytuacji:
1. Bramka/nie ma bramki,
2. Rzut karny/brak rzutu karnego,
3. Bezpośrednia czerwona kartka – tutaj warto pamiętać, że nie dotyczy to drugiej żółtej kartki,
4. Błędna identyfikacja zawodnika– wtedy, gdy sędzia ukaże nie tego zawodnika, co powinien.
1. Bramka/nie ma bramki
Po tym, gdy zostanie zdobyta bramka, sędziowie VAR muszą sprawdzić, czy w fazie budowania ofensywnej akcji, bądź podczas zdobycia gola, przewinienia nie popełniła drużyna atakująca. Jeżeli dopatrzą się oni jakiegoś nieprzepisowego zdarzenia, to muszą poinformować o tym sędziego, który następnie powinien anulować bramkę, a grę wznowić odpowiednio do popełnionego przewinienia. Tyczy się to zarówno faulu, zagrania piłki ręką, a także spalonego. Pamiętajmy, że to domniemane przewinienie musi być oczywistym błędem arbitra, a zatem musi być klarowne i ewidentne.
Aspekt ten obejmuje także sprawdzenie, czy piłka nie opuściła boiska w czasie trwania akcji oraz czy piłka całym obwodem wpadła do bramki. Dodatkowo podpunkt ten zawiera w sobie kontrolę procedury wykonania rzutu karnego; przedwczesne wejście w pole karne zawodnika lub opuszczenie linii przez bramkarza przed strzałem.
2. Rzut karny/brak rzutu karnego
Ten aspekt tyczy się tego samego, co powyższy. Sędziowie VAR muszą przeanalizować, czy w fazie budowania akcji, która zakończyła się podyktowaniem rzutu karnego nie doszło do jakiegoś przewinienia drużyny atakującej. Dodatkowo sprawdza się, czy piłka nie opuściła pola gry, czy faul, po którym podyktowana została '11' był prawidłowy i czy faktycznie był on w polu karnym. dodatkowo VAR-owcy sprawdzają, czy sędzia nie zauważył przewinienia, za które powinien być rzut karny. Jeżeli rzut karny zostanie odwołany to sędzia musi anulować kartkę, którą pokazał za taktyczny faul, po którym została podyktowana ’11’. Jeżeli jednak faul ten polegał na np. agresywnym zachowaniu, to mimo odwołania decyzji, kartka musi być podtrzymana.
3. Bezpośrednia czerwona kartka
Po tym, jak sędzia ukaże zawodnika bezpośrednią czerwoną kartką, arbitrzy VAR muszą sprawdzić, czy kartka była prawidłowa. Pamiętajmy, że podstawą do ich interwencji - czyli odwołania kartki - musi być oczywisty błąd sędziego. Dodatkowo VAR-owcy sprawdzają każdą sytuację, która potencjalnie może skutkować bezpośrednią czerwoną kartką. Jeżeli okazuje się, że arbiter pominął taki faul lub źle go ocenił, to sędziowie VAR muszą natychmiastowo zainterweniować.
4. Błędna identyfikacja zawodnika
Zapis ten tyczy się zarówno żółtej, jak i czerwonej kartki. Arbitrzy, którzy są na VAR-ze muszą sprawdzić, czy sędzia boiskowy ukarał prawidłowego gracza za popełnione przewinienie. Może zdarzyć się tak, że sędzia pokaże kartkę nie temu zawodnikowi co trzeba. Wtedy właśnie ma pomóc ten zapis.
Procedury systemu VAR
Na VAR-ze musi być przynajmniej 2 sędziów, gdzie jeden jest arbitrem VAR, a kolejni jego asystentami. W centrum obsługi VAR-u (w Polsce jest to wóz VAR) znajduje się także operator powtórek. Arbiter VAR wybiera najlepszą powtórkę, która ukazuje dane zdarzenie i pokazuje ją sędziemu boiskowemu. Ten jednak może poprosić o pokazanie sytuacji z innej perspektywy, bądź w innym tempie.
Bardzo ważne jest to, że ostateczna decyzja należy zawsze do sędziego spotkania, a nie do VAR-owca, którego zadaniem jest jedynie wspieranie arbitra.
W procedurach opisany jest także taki element jak opóźniona sygnalizacja chorągiewką sędziego asystenta. Jest ona dozwolona tylko wtedy, gdy ofensywna sytuacja jest klarowna, a zawodnik, bądź drużyna może za chwilę zdobyć bramkę. Jeżeli asystent zastosuje opóźnioną sygnalizację to musi podnieść chorągiewkę, wtedy gdy drużyna atakująca zdobędzie bramkę lub zostanie przyznany dla niej rzut karny/rzut wolny/rzut rożny/wrzut lub gdy drużyna atakująca nadal będzie posiadała piłkę mimo zakończenia ofensywnej akcji. Zapis ten tyczy się także opóźnionego gwizdka przez sędziego głównego na tych samych zasadach, co asystenta. Wydaje się to być bardzo fair, gdyż minimalizuje to ewentualnie niesłusznie zabraną okazję na zdobycie bramki poprzez błąd sędziego.
Sprawdzanie sytuacji przez sędziów VAR
Sędziowie VAR sprawdzają wszystkie decyzje sędziego, które mogą podlegać interwencji. Dodatkowo słyszą oni arbitra i dzięki temu wiedzą, jak zinterpretował on dane zdarzenie. VAR-owcy mogą zatem sprawdzić, czy to co widział sędzia i jak to ocenił, odzwierciedlone jest na powtórkach. VAR może analizować decyzję arbitra także w czasie trwania akcji. Jeżeli w tym czasie potwierdzi się prawidłowość decyzji boiskowej to gra nie musi być wstrzymywana (jeżeli akcja nadal trwa). Jeżeli jednak akcja zostanie przerwana, np. piłka opuści pole gry, to sędzia musi wstrzymać grę i w jasny sposób pokazać (łapie się za słuchawkę), że VAR-owcy analizują sytuację.
Jeżeli sędziowie VAR uznają, że doszło do oczywistego błędu arbitra, bądź pominięcia ważnego zdarzenia to zarekomendują oni sędziemu obejrzenie sytuacji na monitorze. Warto pamiętać, że sędzia nie musi iść do monitora, aby zmienić swoją decyzję. Może on opierać się tylko na opinii VAR-owców. Zaleca się jednak zwłaszcza w kluczowych decyzjach, a także w tych wymagających interpretacji o przeprowadzenie wideoweryfikacji na boisku. Warto zatem pamiętać, że jeżeli sędzia nie ogląda sytuacji na monitorze, to nie znaczy, że sytuacja ta nie była sprawdzana.
Przepisy Gry nie zezwalają na zmianę decyzji po tym jak gra została przerwana i już ją wznowiono. Sędzia może jedynie zweryfikować odpowiednie sankcje dyscyplinarne w przypadku błędnej identyfikacji zawodnika, bądź wykluczenia związanego z agresywnym zachowaniem, pluciem, gryzieniem, czy innym obraźliwym i obelżywym językiem, bądź gestami.
Pamiętajmy także o tym, że sędziowie mają do dyspozycji także inne powtórki, a nie tylko te, które ukazane są w transmisji telewizyjnej. Właśnie dlatego, niektóre decyzje mogą nadal być niezrozumiałe. Akurat tego nie do końca rozumiem, gdyż znowu budzi to niepotrzebne wątpliwości.
Jak widać VAR nie jest prostym narzędziem. Dodatkowo nie jest on idealny i nie wiadomo, czy kiedykolwiek będzie. Za jego sterami siedzą ludzie, którzy nie są nieomylni. System ten nigdy nie będzie w 100% bezbłędny, jednak pozwala on na korygowanie wielu błędnych decyzji arbitrów, które często wpływają na ostateczny rezultat meczu.
